Από την εν χρόνω εγκαθίδρυση της Εκκλησίας διατυπώνεται το ερώτημα για το αν ο Θεός έδρασε και δρα στις υπόλοιπες θρησκείες και στα έθνη. Κατά την διάρκεια των αιώνων, Πατέρες και εκκλησιαστικοί συγγραφείς προβληματίζονταν για το αν υπάρχει σωτηρία εκτός της Εκκλησίας. Μερικοί διατύπωναν μετριοπαθείς απόψεις, όπως ο  Γρηγόριος ο Θεολόγος, και άλλοι αναγνώριζαν πως εκτός της Εκκλησίας υπάρχει το σκοτάδι, όπως ο Κυπριανός Καρθαγένης.

 Η συστηματική συζήτηση, για αυτό το ερώτημα, ξεκινά στις αρχές της δεκαετίας του '60, με το άνοιγμα της Καθολικής Εκκλησίας στις υπόλοιπες ομολογίες και θρησκείες. Το 1963 θα καταγραφεί ο όρος Θεολογία των Θρησκειών και το 1983 ο  Αγγλικανός θεολόγος, Alan Race, θα καταγράψει τις, μέχρι τότε, θεωρίες στο πόνημα του, Christians and Religious Pluralism. 

Αποκλειστικότητα

 Η αποκλειστική θεώρηση αποκλείει τα θετικά στοιχεία των άλλων θρησκειών και τις απορρίπτει. Σύμφωνα με τους υποστηρικτές της, μόνο η Εκκλησία είναι κάτοχος της καθολικής αλήθειας και αποτελεί οδός σωτηρίας. Η Εκκλησία νοείται ως άλλη κιβωτός του Νώε, που ζώσει από τα ορμητικά νερά του αιώνα. Κατά συνέπεια, οι άλλες θρησκείες είναι πλάνη και ανθρώπινα ή δαιμονικά κατασκευάσματα. 

 Ως συνέπεια, πιθανότητα σωτηρίας υπάρχει σε όποιον αναγνωρίσει ως μοναδική αλήθεια και σωτήρα τον Τριαδικό Θεό και τον Χριστό και είναι, υποχρεωτικά, βαπτισμένος χριστιανός, δηλαδή μέλος της Εκκλησίας.

Εμπεριεκτικότητα

 Σύμφωνα με την εμπεριεκτικότητα, οι θρησκείες έχουν στοιχεία αλήθειας, τα οποία προέρχονται από τον Θεό. Δύναται να οδηγήσουν στην σωτηρία, αλλά μόνο μέσω του Ιησού Χριστού. Αυτή η θεωρία, θα μπορούσαμε να πούμε, πως βασίζεται στον Ιουστίνο τον Φιλόσοφο και Μάρτυρα, ο οποίος διατύπωσε τη θεωρία του σπερματικού λόγου. Δηλαδή, στην π.Χ. εποχή ο Λόγος του Θεού ενήργησε στα ειδωλολατρικά έθνη, π.χ. στην ελληνική φιλοσοφία.

 Ως συνέπεια, Αλήθεια και Σωτήρας νοείται ο Τριαδικός Θεός, ο οποίος δρα, εκτός από την Εκκλησία, και στις υπόλοιπες Θρησκείες. Ωστόσο, οι διδασκαλίες των θρησκειών δεν είναι σωστικές, αλλά πιθανότητα σωτηρίας υπάρχει από τον Χριστό, δηλαδή ο Χριστός σώζει.

Πλουραλισμός

 Σύμφωνα με τον πλουραλισμό, όλες οι θρησκείες οδηγούν στην σωτηρία. Είναι μονοπάτια που οδηγούν στην ίδια κορυφή. Οι πλουραλιστές απορρίπτουν τις περί Θεού διδασκαλίες και προτάσεις των θρησκειών, π.χ. Τριαδικός Θεός, Αλλάχ κ.λπ. Αντιλαμβάνονται τον Θεό ως άγνωστο και ασύλληπτο, άρα και η αλήθεια είναι άγνωστη και ασύλληπτη. Καμία θρησκεία δεν κατέχει την αλήθεια, η αλήθεια είναι σχετική.

 Ως συνέπεια, ο Τριαδικός Θεός δεν γίνεται αποδεκτός ούτε ως Σωτήρας ούτε και ως Αλήθεια. Είναι μια ερμηνεία, του αγνώστου Θεού, ανάμεσα στις πολλές. Κατά βάση, οι πλουραλιστές αμφισβητούν την Θεότητα του Ιησού Χριστού, τον θεωρούν έναν ηθικό άνθρωπο.

Πηγές

• Κύριλλος Κατερέλος (Μητροπολίτης Κρήνης), Χριστιανισμός και Θρησκείες, Διάδραση, Αθήνα 2021.

• Rosino Gibellini, Η Θεολογία του 20ού αιώνα, Άρτος Ζωής, Αθήνα 2002.

• Πηγή εικόνας: Christiancentury.org