Πολιτεύματα και ιστορικές περίοδοι αρχέγονου Ισραήλ

Εισαγωγικά

Όπως κάθε λαός, έτσι και ο Ισραήλ, άλλαξε διάφορα πολιτεύματα κατά την μακρά ιστορική του περίοδο. Στον Αλεξανδρινό - Χριστιανικό Κανόνα της Παλαιάς Διαθήκης, εξιστορείται η ισραηλιτική- αλλά και παγκόσμια- ιστορία, από την Δημιουργία του κόσμου μέχρι και τις παραμονές της εμφάνισης του Χριστιανισμού. Κατά συνέπεια, από το βιβλίο της Γενέσεως ως των βιβλίο των Βασιλειών παρατηρείται συνεχής ιστορική συνέχεια.

Η εθνική ιστορία του Ισραήλ ξεκινά με την εκ Θεού κλήση του Αβραάμ να υπάρξει γενάρχης του εκλεκτού λαού του Γιαχβέ. Η εξιστόρηση συνεχίζεται με τις νομαδικές περιπλανήσεις του λαού του Θεού στην χώρα του Φαραώ, το πέρασμα από την ερυθρά θάλασσα υπό του Μωυσέως και την είσοδο των φυλών στη γη Χαναάν. Τέλος, περιγράφεται η μόνιμη εγκατάσταση των δώδεκα φυλών στην Παλαιστίνη, με τις διάφορες μεταπολιτεύσεις και σκλαβιές που ακολουθήσαν.

Πατριαρχικό πολίτευμα (2000 - 1700 π.Χ.)

Η ιστορία των Πατριαρχών, Πατέρων ή Προπατόρων του Ισραήλ περιγράφεται στο β΄ μέρος του βιβλίου της Γενέσεως. Αναλυτικότερα, ο Θεός αποφάσισε να συνάψει διαθήκη με τον Αβραάμ και τους απογόνους του. Με τη πίστη και την υπακοή στο θέλημα Γιαχβέ, ο λαός του Θεού θα ζούσε ευτυχισμένα, αιώνια και ειρηνικά στην γη της επαγγελίας. Ο Αβραάμ, υπόδειγμα πίστης, εξελέγη από τον Θεό ως Πατριάρχης του Ισραήλ, αλλά και των εθνών. Οι πατριάρχες συγκέντρωναν την υπέρτατη εξουσία, δηλαδή την θρησκευτική, δικαστική και πολιτική. Αν και η εξουσία του ήταν απόλυτη, οι αποφάσεις λαμβάνονταν κατόπιν διαβούλευσης στο συμβούλιο πρεσβυτέρων των οικογενειών

Θεοκρατικό πολίτευμα (1250 - 1025 π.Χ.)

Θεοκρατική εξουσία άσκησαν ο Μωυσής, ο διάδοχος του, Ιησούς του Ναυή, και άπαντες οι Κριτές, σε συνεργασία με τους δώδεκα Φυλάρχους και τους πρεσβυτέρους. Στη πεποίθηση του λαού, η εξουσία των παραπάνω αντλούνταν από τον Θεό και ασκούταν σύμφωνα με το θέλημα Του. Στο συγκεκριμένο είδος πολιτεύματος, το «ἐλέῳ θεοῦ καὶ θείῳ δικαίῳ» των Κριτών (απόλυτη εξουσία) συνεπήρε με την ομοσπονδία, η οποία και πήγαζε από τον λαό. Μάλιστα, κυριαρχούσε η πεποίθηση, ανάμεσα στις φυλές, περί της κοινής θρησκευτικής πίστης, καταγωγής, γλώσσας και παράδοσης.

Στα χρόνια της διάσπασης της ενότητας μεταξύ των φυλών του Ισραήλ, ο Θεός αναδείκνυε ηρωικούς άνδρες - τους Κριτές - με δικαστικές, θρησκευτικές, πολιτικές και στρατιωτικές αρμοδιότητες. Οι όποιες συμφορές του λαού ήταν το αποτέλεσμα της αποστασία από τον Θεό, ενώ η σωτήρια επέμβαση των Κριτών ήταν επακόλουθο της επιστροφής του Ισραήλ προς Αυτόν.

Μοναρχικό πολίτευμα (1025 – 538 π.Χ)

Ο ισραηλιτικός λαός απογοητεύτηκε από την θεοκρατική διακυβέρνηση των Κριτών και απαίτησε – και πέτυχε- την εγκαθίδρυση της βασιλείας. Ο Θεός, δια μέσου του τελευταίου Κριτού και Προφήτου Σαμουήλ, χρίζει ως βασιλέα του Ηνωμένου βασιλείου του Ισραήλ τον Σαούλ. Ο Σαμουήλ, κατά το χρίσμα του Βασιλέως, υπενθυμίζει πως πραγματικός Κύριος και Βασιλέας είναι ο Θεός και ο εκάστοτε βασιλέας είναι ο εντολοδόχος Του. Ωστόσο, ο Σαούλ αμφισβήτησε την κυριότητα του Θεού επί του λαού Του και η βασιλεία του αποτέλεσε αποτυχία για τον Ισραήλ.

Οι διάδοχοι του, αν και σπουδαίοι, δεν κατάφεραν να επιλύσουν τα εσωτερικά προβλήματα του κράτους. Ως συνέπεια, το κράτος θα διαιρεθεί οριστικά, στα βασίλεια Ισραήλ και Ιούδα, στα χρόνια του βασιλέως Ροβοάμ. Λόγω της αποτυχίας της μοναρχίας για την επικράτηση ευημερίας και ειρήνης, οι προφήτες κηρύττουν την άφιξη ενός μελλοντικού ιδανικού Βασίλως, του Μεσσία, από τον οίκο Δαβίδ και την εγκαθίδρυση μιας ιδανικής βασιλείας. 

(Θεολογικά, η προφητεία εκπληρώθηκε στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού και της Εκκλησίας Του.)

Ιεραρχικό πολίτευμα (538 – 37 π.Χ.)

Με το διάταγμα του Θεοδώρητου Κύρου, βασιλέως των Περσών, τερματίζεται η Βαβυλώνια αιχμαλωσία (586 – 538 π.Χ.) και ο Ισραήλ επιστρέφει στην Παλαιστίνη. Ο ισραηλιτικός λαός επιχείρησε να επαναφέρει το μοναρχικό καθεστώς στο πρόσωπο του Ζοροβάβελ, αλλά το εγχείρημα απέτυχε. 

Ο Ζοροβάβελ υπήρξε πολιτικός διοικητής της Ιουδαίας και διεκδικητής του θρόνου του Δαβίδ, που υπό την ηγεσία του επιστρέφει η πρώτη ομάδα ιουδαίων στην Ιερουσαλήμ. Αξιοσημείωτο είναι ότι, κατά την παραμονή του στην Αγία Πόλη μεριμνάει για την ανακατασκευή του δευτέρου Ναού της Ιερουσαλήμ. Έτσι, λόγω της μη παλινόρθωσης της μοναρχίας, την εξουσία ασκούσε ο εκάστοτε αρχιερέας.

Βιβλιογραφία

• ΒΛΑΧΟΣ Ι., (Μητροπολίτης Ναύπακτου), Όσοι Πιστοί: Κείμενα Ορθοδόξου Παράδοσης ή Παραδεδομένης Πίστης, Ιερά Μονή Γενεθλίου της Θεοτόκου, Ναύπακτος 2002.

• ΙΔΙΟΥ, Καιρός του Ποίησέ, Ιερά Μονή Γενεθλίου της Θεοτόκου, Ναύπακτος 2000.

• ΔΕΣΠΟΤΗΣ Σ., Ιερά Ευαγγέλια: το Μήνυμα της Καινής Διαθήκης στον Σύγχρονο Κόσμο, Έννοια, Αθήνα 2017.

• ΚΑΛΑΝΤΖΑΚΗΣ Σ., Επίτομη εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη: μετά στοιχείων Θεολογίας, Γράφημα, Θεσσαλονίκη 2016.

• ΦΟΥΝΤΑΣ Ι. (Μητροπολίτης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως), Η παλαιά Διαθήκη: περιεχόμενο και Θεολογία της, Ιδιωτική, Αθήνα 2005.

• ΧΑΣΤΟΥΠΗΣ Α., Εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη, Έννοια, χ.τ. 2017.