Η Πατρολογία γεννήθηκε στην Ανατολή. Πρώτος πατρολόγος θεωρείται ο Ευσέβιος Καισαρείας ενώ πρώτος συστηματικός πατρολόγος ο Ιερώνυμος. Επίσης, σημαντική για την ανάπτυξη της Πατρολογίας θεωρείται και η Μυριόβιβλος του Ιερού Φωτίου.

  Η Πατρολογία, ως κλάδος της Ιστορικής Θεολογίας, στόχο έχει να συμβάλει στην ερμηνεία και την κατανόηση των Πατέρων και Διδασκάλων της Εκκλησίας, αλλά και των εκκλησιαστικών συγγραφέων. 

 Οι Πατέρες της Εκκλησίας έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της χριστιανικής διδασκαλίας και των δογμάτων. Η πατρολογία ερευνά τα έργα και τις σκέψεις αυτών των ανθρώπων για να κατανοήσει πώς ερμηνεύονταν οι γραφές, πώς αντιμετώπιζαν τις αιρέσεις και τις θεολογικές αντιφάσεις, και πώς συνέβαλαν στην ανάπτυξη της χριστιανικής πίστης.

Όρος Πατήρ

Ο όρος Πατήρ προέρχεται από την Καινή Διαθήκη. Στην αρχή η Εκκλησία ονόμαζε Πατέρες τους Επισκόπους, αργότερα επεκτάθηκε και για τους πρεσβύτερους. Στόχος τους είναι:

1. Η αναγέννηση, καθοδήγηση και διαποίμανση των πιστών
2. Η Δογματική και Εμπειρική καταγραφή 

Αφορμές συγγραφής των Πατέρων 

Αφορμές συγγραφής των Πατέρων είναι:

1. Κήρυγμα και ενίσχυση της πίστης του ποιμνίου
2. Πόλεμος των κακοδοξιών και υπεράσπιση της Ορθοδοξίας
3. Έκφραση των Θείων Εμπειριών
4. Λατρεία και Δοξολογία του Τριαδικού Θεού

Κατά βάση οι Πατέρες εξαναγκάζονται στο να υπερασπιστούν τον Ιησού Χριστό και την Εκκλησία Του, καθώς προκαλούνται και διώκονται από τους εθνικούς και αιρετικούς. 

Διαφοροποίηση εκκλησιαστικών συγγραφέων και Πατέρων

 Η διαφοροποίηση μεταξύ εκκλησιαστικών συγγραφέων και Πατέρων της Εκκλησίας είναι μια σημαντική έννοια στη χριστιανική θεολογία. Η αναγνώριση ενός συγγραφέα ως Πατέρα της Εκκλησίας συνήθως βασίζεται σε πολλά κριτήρια, όπως:

1. Αγιότητα του βίου: Οι Πατέρες της Εκκλησίας θεωρούνται άγιοι, καθώς η ζωή τους χαρακτηρίζεται από αφοσίωση στο Θεό και την πνευματική ζωή.
2. Εκφραστική αλήθεια της Εκκλησίας: Τα έργα τους πρέπει να αντανακλούν την ορθόδοξη πίστη και τη διδασκαλία της Εκκλησίας.
3. Βίωμα της Αλήθειας και μετοχή στην άκτιστη ενέργεια και των Μυστηρίων του Θεού.
4. Consensus Patrum (Συμφωνία των Πατέρων): Η συμφωνία μεταξύ των Πατέρων της Εκκλησίας επί δογματικών θεμάτων θεωρείται σημαντική. Η συναίνεση αυτή μπορεί να δείχνει τη σωστή παράδοση και διατήρηση της πίστης.  
   

 Αυθεντικό κριτήριο, ωστόσο, είναι η συνείδηση του πληρώματος της Εκκλησίας. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η διαδικασία αναγνώρισης ενός ατόμου ως Πατέρας της Εκκλησίας δεν είναι πάντα άμεση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η αναγνώριση μπορεί να συμβαίνει με την πάροδο του χρόνου και μετά από εκκλησιαστική συζήτηση.

Περίοδοι Πατρολογίας

 Δεν υπάρχει συμφωνία των Θεολόγων ως προς την διαίρεση των ιστορικών φάσεων της Πατρολογίας, μια, ανάμεσα στις πολλές, είναι:

1. Περίοδος των διωγμών (90-313 μ.Χ.) : Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Χριστιανική Εκκλησία αντιμετώπιζε διωγμούς από τις ρωμαϊκές αρχές. Οι συγγραφείς αυτής της περιόδου, όπως οι Απόστολοι και οι Αποστολικοί Πατέρες, συνέβαλαν στη σύνταξη κειμένων που αναδεικνύουν τη χριστιανική πίστη.  
2. Περίοδος κατοχύρωσης του δόγματος (313-451 μ.Χ.): Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Εκκλησία προσπαθούσε να κατοχυρώσει τα θεολογικά της δόγματα, κυρίως σε Συνόδους, όπως της Νίκαιας (325 μ.Χ.) και η Χαλκηδόνας (451 μ.Χ.). Επίσης, εμφανίζονται αιρέσεις που αμφισβητούν την ορθόδοξη διδασκαλία. 
3. Περίοδος της διάσπασης (451-680 μ.Χ.) ~ προχαλκηδόνιες εκκλησίες και σχίσματα στον ανατολικό χριστιανισμό.
4. Περίοδος της εικονομαχίας (681-843 μ.Χ.): Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, υπήρξαν συζητήσεις και διαμάχες σχετικά με τη χρήση εικόνων στη λατρεία.
5. Περίοδος της αναπροσαρμογής (843-1054 μ.Χ.) ~ αντιλατινική γραμματεία και απόπειρες συμφιλίωσης στον χριστιανικό κόσμο.
6. Περίοδος της νέας διάσπασης (1054-1204 μ.Χ.): Η Χριστιανική Εκκλησία διαιρέθηκε μεταξύ Ρωμαιοκαθολικών και Ορθοδόξων το 1054, γεγονός που χαρακτηρίζεται ως Μεγάλο Σχίσμα. 

Ενδεικτική βιβλιογραφία

• Αραμπατζής Χ., Θέματα Εκκλησιαστικής Γραμματολογίας και Πατερικής Ερμηνευτικής, Ostracon Publishing, Θεσσαλονίκη 2014.

• Παπαδόπουλος Σ., Μεγάλοι Σταθμοί της Θεολογίας: Πατέρες Της Εκκλησίας, Γρηγόρη, Αθήνα 2011.