Νέο-μάρτυρες και Εθνομάρτυρες

Νέο-μάρτυρες

Νεομάρτυρες ονομάζονται οι Χριστιανοί εκείνοι που θανατώθηκαν μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, επειδή αρνήθηκαν να αλλαξοπιστήσουν και ομολόγησαν την πίστη τους στον Χριστό με παρρησία, κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας. Πολλοί από αυτούς υπέστησαν φρικτά βασανιστήρια επειδή αντιστάθηκαν στον εξισλαμισμό, είτε ως λαϊκοί είτε ως κληρικοί. Με τη θυσία τους έγιναν φωτεινά παραδείγματα πίστης και ηρωισμού, τόσο για την Ορθόδοξη Εκκλησία όσο και για τον υπόδουλο ελληνισμό.

Η Εκκλησία τιμά τους νεομάρτυρες ως ισότιμους με τους παλαιότερους μάρτυρες της πρώτης χριστιανικής περιόδου, με μόνη διαφορά τον χρονικό προσδιορισμό: οι νεομάρτυρες ανήκουν στη μεταβυζαντινή εποχή, κυρίως από το 15ο έως και τον 19ο αιώνα. Ο ακριβής αριθμός τους είναι άγνωστος, καθώς πολλοί μαρτύρησαν χωρίς να καταγραφούν επίσημα, εξαιτίας της μακράς χρονικής περιόδου, της γεωγραφικής διασποράς και της έλλειψης πηγών.

Μερικοί από τους γνωστότερους νεομάρτυρες είναι ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, ο Άγιος Γεώργιος ο Νεομάρτυρας από τα Ιωάννινα και ο Άγιος Ιωάννης ο Ρώσος. Η δράση και η θυσία τους συνέβαλαν όχι μόνο στη διατήρηση της πίστης, αλλά και στη διατήρηση της εθνικής συνείδησης των υποδούλων.

Εθνομάρτυρες

Εθνομάρτυρες είναι εκείνοι που θυσιάστηκαν για την ελευθερία της πατρίδας και του έθνους, κυρίως κατά τη διάρκεια των επαναστατικών και απελευθερωτικών αγώνων. Οδηγήθηκαν στην αυτοθυσία από το βαθύ αίσθημα φιλοπατρίας, την ανάγκη υπεράσπισης των συμπατριωτών τους και την επιθυμία για απελευθέρωση της Ελλάδας από την ξένη κυριαρχία.

Οι εθνομάρτυρες συχνά προέρχονταν από όλους τους κοινωνικούς και μορφωτικούς κύκλους και συμμετείχαν σε αγώνες τόσο στρατιωτικούς όσο και πνευματικούς, αναλαμβάνοντας ρόλους εκπαιδευτικούς, πολιτικούς ή ηγετικούς. Κίνητρά τους ήταν η αγάπη για την πατρίδα, το καθήκον προς το έθνος, αλλά και η πίστη, την οποία θεωρούσαν αναπόσπαστο μέρος της εθνικής ταυτότητας. Το σύνθημά τους, «Ελευθερία ή Θάνατος», συμπύκνωνε τον ηρωισμό και την αποφασιστικότητά τους.

Η διαφορά μεταξύ νεομαρτύρων και εθνομαρτύρων είναι λεπτή αλλά ουσιαστική: οι νεομάρτυρες μαρτύρησαν για την πίστη, ενώ οι εθνομάρτυρες θυσιάστηκαν πρωτίστως για την πατρίδα. Παρ' όλα αυτά, σε πολλούς ηρωικούς αγωνιστές οι δύο αυτές έννοιες –πίστη και πατρίδα– ήταν άρρηκτα συνδεδεμένες.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα εθνομαρτύρων αποτελούν ο Ρήγας Φεραίος, ο Αθανάσιος Διάκος, η Μαντώ Μαυρογένους και πολλοί ακόμη αγωνιστές της Επανάστασης του 1821 και άλλων εθνικών αγώνων.